Overslaan en naar de inhoud gaan

Omzeil de trainingsreflex, stel een goeie vraag!

Omzeil de trainingsreflex, stel een goeie vraag!


monique   
 Monique Lueb - Senior Trainer & coach: Leiderschap & teamcoaching

In dit artikel (en video) staat het fenomeen van.... "u vraagt wij draaien" centraal. Wat doe jij als HR/L&D als er een vraag uit de organisatie komt voor bijvoorbeeld een training timemanagement of klantcontact? En wat doe je met de onderstroom?



U vraagt wij draaien?

Om niet in de trainingsreflex te schieten, en boven water te krijgen wat de vraag achter de vraag van jouw collega is, is het belangrijk dat je vragen stelt in plaats van in de modus ‘u vraagt, wij draaien’ te schieten. Maar wat is nou een goeie vraag?
Ik leg het je graag uit aan de hand van één van mijn favoriete modellen: de dramadriehoek en de winnaarsdriehoek.


Dramadriehoek

Het model is afkomstig uit de Transactionele Analyse (TA), een methodiek die zegt dat we steeds weer opnieuw de strategieën uit onze kindertijd herhalen, ook op de werkvloer. Dat geldt voor onze effectieve strategieën, maar we doen het ook als het tot pijn en mislukking leidt.

Wat de dramadriehoek tot een drama maakt, is dat we óf onszelf, óf de ander niet serieus nemen.

In de dramadriehoek vind je 3 verschillende posities: die van de aanklager, de redder en het slachtoffer.
 

Aanklager

Wanneer je communiceert vanuit de positie van de aanklager, wijs je de ander op fouten op een kleinerende manier. Je communiceert kort door de bocht en laat weinig ruimte voor de ander. De aanklager is doelgericht en heeft geen tijd voor ‘zeurpieten’. Hij heeft geen zin in teveel vragen of weerstand; hij wil dat je gewoon doet wat hij zegt. In de onderstroom is de boodschap naar de ander: ik ben oké en jij bent niet oké. Ik bepaal hier namelijk wat er gebeurt.

Redder

Wanneer je communiceert vanuit de redders-positie, dan voel je je verantwoordelijk voor andermans taken en ben je snel geneigd om klusjes op je te nemen. Zo voel je je nuttig. Je biedt je hulp vaak ongevraagd aan of gaat al in de actiestand zonder dat je weet wat iemands vraag is. Je neemt vaak de spreekwoordelijke aap al op je schouder zonder dat je het in de gaten hebt. Ontzettend goed bedoeld, maar hier is in de onderstroom de boodschap naar de ander: ik ben niet oké en jij bent wel oké. Ik moet ervoor zorgen dat het grote geheel niet instort. En als ik maar hard genoeg werk, krijg ik hopelijk uiteindelijk de erkenning die ik zoek.

Slachtoffer

Wanneer je communiceert vanuit de slachtoffer-positie, dan reageer je vanuit onmacht. Je doet alsof jij niets kunt, in de hoop dat de ander de verantwoordelijkheid overneemt. Je vraagt niet of de ander je wil helpen, maar besteedt het liefst het hele pakket aan hem uit. Je maakt jezelf klein en de ander groot en ondermijnt zo alle vaardigheden en hulpbronnen waarover je wél beschikt.

Dus kijk ervoor uit om aan de slag te gaan met te grote vragen!

Wanneer ik aan het eind van een trainingsdag vraag hoe iedereen gaat toepassen wat we gedaan hebben die dag, is er regelmatig iemand die zegt: “Dat weet ik niet, wat denk jij?” Deze deelnemer communiceert op dat moment vanuit de slachtofferpositie en geeft mij de boodschap: ik ben niet oké en jij bent oké. Ik weet niets en jij weet alles. Dat doet hij vast niet bewust, of om mij dwars te zitten. Als ik dan in de rol van God kruip (als redder: door te faciliteren en mogelijkheden aan te dragen, of als aanklager: door er iets van te vinden), zal die ander waarschijnlijk niet in de zelf-nadenkende stand schieten, maar in de slachtofferpositie blijven. Dus kijk ervoor uit om aan de slag te gaan met te grote vragen!

Overigens is er geen foute of goede positie in de drama driehoek. Ik denk dat we allemaal alle posities kennen, het ligt er maar net aan wie er tegenover ons staat en in welke situatie we zitten. En in een gesprek switchen ook nog eens regelmatig van positie.

...er is geen foute of goede positie in de dramadriehoek.

We kunnen niet altijd voorkomen dat we in de drama driehoek terecht komen, het gebeurt in een split second, zeker als je moe bent of onder druk staat. Wél handig om te weten dát je erin zit en te weten wat je anders kunt doen. Met de achterliggende gedachte dat wanneer jij iets anders doet, je gesprekspartner ook met een andere reactie moet komen.
 

winnaarsdriehoek


Van dramadriehoek naar winnaarsdriehoek

De winnaarsdriehoek is de betere, gelijkwaardige versie van de drama driehoek. Voor elke positie in de dramadriehoek bestaat er namelijk een tegenhanger die de relatie bevordert, de vraag achter de vraag helder maakt en eigenaarschap stimuleert.

In de winnaarsdriehoek wordt de aanklager een assertieveling. Net zoals de aanklager is de assertieveling nog steeds heel helder over wat hij wil en wat zijn grenzen zijn, maar hij voegt iets aan zijn boodschap toe. Namelijk: dit wil ik, EN JIJ DAN? Assertievelingen zijn oprecht geïnteresseerd in de ander, en bereid tot het maken van een compromis.

Assertievelingen geven ook duidelijk hun grens aan: Wat ik niet wil is…

De redder wordt helper in de winnaarsdriehoek en komt niet meer in actie totdat iemand gevraagd heeft om zijn inmenging. Als je ziet dat het mis dreigt te gaan, check je eerst even of die ander wel zit te wachten op jouw hulp of advies. Of ik zeg zelf wel eens: “Ik kan het niet van je overnemen, maar ik kan wel kijken hoe ik je kan helpen”.

Helpers doen een aanbod: Wat ik je kan bieden is….

Waar de redder bij het minste of geringste in de faciliterende stand schiet, gooit de helper de bal wat vaker terug over de schutting met vragen als “Hoe zie je dat zelf?” of “Hoe denk jij dat we dit gesprek dusdanig kunnen afsluiten zodat we beiden tevreden zijn?”. Waar de redder maar doorratelt, laat de helper ook eens een stilte vallen in het gesprek. Want pas dan moet ook je gesprekspartner aan de bak.

Het slachtoffer neemt verantwoordelijkheid in de winnaarsdriehoek. In plaats van slachtoffergedrag te vertonen, gaat hij anderen concrete hulpvragen stellen en zelf tot actie komen. Dus: “Ik begrijp niet zo veel van telefoons, maar ik heb de handleiding gelezen. In hoofdstuk 6, blz. 232 staat een passage die ik niet begrijp, kun je mij dat uitleggen?”, in plaats van “Ik begrijp niks van telefoons, dus kun jij dat regelen?”

Niet klagen maar vragen dus!

In trainingen laat ik mensen het effect ervaren van de verschillende posities in de drama driehoek en de winnaarsdriehoek, en dat vinden ze vaak een eye opener. Hopelijk helpt het je ook om de trainingsreflex te omzeilen en zo trainingen te organiseren die het werkelijke probleem oplossen.
 

Reflectievragen

  • Denk eens terug aan een situatie waarin je in de trainingsreflex bent geschoten. In welke positie van de drama driehoek zat je zelf? En je collega?
  • Waarom is deze positie (stiekum) wel comfortabel voor jou? Wat hoef je dan niet aan te gaan?
  • Wat zou je concreet kunnen doen (of laten) om de overstap van de drama driehoek naar de winnaars driehoek te maken?
  • Wat zou dat opleveren? Zowel voor jezelf, je collega en de organisatie waarvoor jullie werken?

 

We staan voor je klaar.

Wil jij hulp en een goed gesprek, of een keertje lekker sparren om de vraag achter de vraag te achterhalen? We staan voor je klaar en helpen je graag. En natuurlijk altijd samen met de de juiste professional passend bij de context van jouw organisatie en zijn/haar expertisegebied en werkervaring!

Hoe wil je contact met ons? Bellen? Videogesprek? Whatsapp? Mail? Zeg het maar. We staan voor je klaar.